Vieiros

A magnífica película “A clase”, cun título orixinal moito máis acertado, “Entre les murs”, do director Laurent Cantet (2008), describe moi ben unha realidade educativa que outros filmes franceses, de enorme calidade, axudan a entender, por exemplo, Hoxe empeza todo, de Bertrand Tavernier (1999),  Ser e ter, de Nicolas Philibert (2002)  ou  Os rapaces do coro, de Christophe Barratier (2004). Todas elas amosan a enorme preocupación da sociedade francesa, e da súa cinematografía, pola educación, seguindo así a mellor tradición da escola republicana.

A verdade é que coincidiron, en moi pouco tempo, desde primeiros deste ano, diversas agresións moi graves en liceos especialmente conflitivos da zona do Val do Marne, ó Sureste de París, durante anos un auténtico graneiro de votos da esquerda comunista e socialista, na rexión da Illa de Francia. Algunha pelexa no instituto rematou mesmo en morte, un mozo de 18 anos, acoitelado por un compañeiro, e outro de 17 ferido grave cun cúter. O último suceso tivo lugar nunha clase de ximnasia, un alumno foi golpeado salvaxemente por unha ducia de mozos, de fora do centro, que mesmo usaron unha bomba lacrimóxena para cubrir a súa fuxida...

O profesorado e os directores dos centros insisten na falla de medios, na supresión continua de postos de traballo, na diminución presupostaria para aspectos relacionados coa seguridade, vixiantes e cámaras, ou na ausencia de plans efectivos para a mellora da convivencia escolar, en zonas, como a de Créteil, a capital do Val do Marne, que sofre graves problemas de convivencia social desde hai anos.

O ministerio de educación francés, co ministro á cabeza, Luc Chatel, reacciona como tantos nestes casos, a golpe de titular, agobiado pola presión mediática, facer que se fai, anunciando nada menos que unha conferencia nacional sobre a seguridade nos institutos. Os sindicatos de educadores, pola súa parte, convocan unha folga xeral na Secundaria para o vindeiro 12 de Marzo.

O debate sobre a seguridade nos liceos franceses, sen embargo, non é novo. Desde hai máis de 10 anos existen xa vixiantes non armados e cámaras en moitos deles. O mesmo primeiro ministro, Nicolás Sarkozy, hai un ano, reaccionaba diante doutro acontecemento dramático, como ven sendo habitual, e anunciaba un Plan para blindar os centros escolares de intrusos, con máis cámaras e verxas de ferro, vixianza policial especial nos arredores de certos liceos, insistindo así na política represiva, que sempre da moitos votos... Sen embargo, pasada a presión social e mediática, as medidas non chegan finalmente nin ó 20% dos centros previstos.

Con todo, desde moi diversos sectores, profesorado, persoas expertas, organizacións sociais, se insiste en que resulta máis rendible, eficaz e eficiente, inverter en prevención que en represión, aínda que non dea tantos réditos electorais. Este é un vello debate que diferencia as opcións conservadoras das progresistas non só en Francia, unhas posicións que non se circunscriben ó ámbito educativo senón, e sobre todo, político. E non son precisamente os momentos  máis próximos ós dramas as mellores circunstancias para atopar pontos de encontro entre posturas diverxentes, en ocasións, mesmo caricaturizadas.

A conflitividade do Val do Marne como o de Seine- Saint Denis, limítrofes, coñecidos pola súa pobreza, desatención pública, marxinalidade e violencia, sería un milagre que non tivera o seu reflexo dentro da escola, entre os muros dos liceos. Abandonar á súa sorte a grandes capas da poboación, inmigrante ou non, concentralos en barrios periféricos das grandes cidades, neste caso París, diminuír a protección social con políticas de austeridade e restrición do gasto público, responder única e exclusivamente con represión ós conflitos, conforma un caldo de cultivo idóneo para que estale, cada certo tempo, a violencia social e, desde logo, tamén a escolar.

Galicia e o conxunto do Estado, con carácter xeral, resolve razoablemente ben os conflitos escolares, especialmente polo sentido común do seu profesorado, e porque aínda non se dan as condicións que vimos de comentar da periferia de París. Sen embargo, estaría ben que tomáramos nota, que reflexionáramos sobre a conflitividade e a convivencia escolar, que entendéramos que non debemos esperar a vivir estas realidades para facer prevención, a medio e longo prazo, cada día, tódolos días, dentro e fora da escola, na familia, nos medios de comunicación, facendo realidade, con medios e tempo, os Observatorios e os Plans de Convivencia Escolar, a formación do profesorado en servizo...

E sabémolo moi ben, a pouco que poñamos a convivencia pacífica e democrática entre as nosas prioridades, na sociedade e na educación, veremos os resultados. Si non é así, sufriremos as consecuencias, máis pronto que tarde…
    Con todo, cando as barbas do teu viciño vexas pelar…