Vieiros

Con ocasión ou sen ela, editoriais prestixiosas, sisudos analistas, tertulianos de pro, psicólogos clínicos preocupados pola súa carteira de clientes..., realizan informes e estudios periódicos que chegan ós medios con titulares de trazo groso, entradiñas alarmantes, fáciles de dixerir, sen necesidade de profundar na letra miúda, que sementan alarma, sorpresa e crean opinión.

Estámonos a referir a ideas como: “O alumnado de agora é peor que o de antes”, “a escola actual esquece o esforzo”, “os mestres non teñen autoridade”, “nos institutos non hai disciplina”, “os mozos de hoxe son máis violentos”, “os niveis de esixencia baixaron”... e así sucesiva e reiteradamente.

Estas mensaxes, en ocasións no medio doutros discursos, non podemos interpretalas, unicamente, como o reflexo dun conflito interxeracional, aínda que teña moito disto. Cando repetimos que os alumnos de hoxe son peores que os de antes, ¿que pretendemos?. ¿Responsabilizalos da súa suposta vagancia, do seu desapego da cultura do esforzo, culpabilizalos?. ¿A eles, ás súas familias, ás autoridades educativas, ós gobernos, á sociedade... é dicir, a todos e a ninguén a un tempo?

En moitas ocasións notamos un certo ricto de superioridade paternalista en relación coas xeracións que están chamadas a substituírnos, por lei natural, algo así como unha patética e inútil vinganza pola xuventude perdida e estrañada...

Pero quizais o primeiro que habería que clarificar é o que entendemos, o que interpreta cada quén por “antes”, esa muletiña, ese tan descontextualizado adverbio de tempo. ¿Antes de que?, ¿antes de cando?, ¿de canto antes estamos a falar? Hai 20, 30, 50, 100 anos?, ¿mil tal vez?.

Si identificamos “antes” cos tempos da nosa propia mocidade está ben claro que estamos a dicir, sen rubor, que nós mesmos, fomos, e somos mellores. Toma xa. Como inxección de autoestima non está nada mal. Ou o que é o mesmo: os nosos fillos, os nosos netos, son peores!!!. Para quedarnos, así, tan anchos...

Pero, ¿peores en que?. ¿En coñecementos, en actitudes, en valores?. Como si os contidos das aprendizaxes fosen inmutables. Sinto ser tan simple, pero os alumnos e alumnas de hoxe nin son peores nin son mellores, son diferentes. Son o produto da sociedade na que viven, son tamén o resultado da nosa propia actuación como adultos, esa é a nosa responsabilidade. Porque a escola é un espello perfecto onde, moitas veces, non aceptamos vernos reflexados.

Os rapaces e rapazas que hoxe estudan nos colexios e institutos o fan no mellor sistema educativo da nosa historia, o que conta coas mellores condicións escolares. E viven nunha sociedade con niveis de renda, coberturas, acceso á cultura, ocio e tempo libre, como nunca houbo, en espazos de liberdade, democracia, seguridade e diversidade, innegables. E teñen acceso á escolaridade todas e todos os alumnos e alumnas. Non como “antes”... cando estudaba (cando estudabamos) unha minoría, unha elite, moito máis reducida canto máis retrocedemos no tempo...

E o profesorado está, á súa vez, mellor preparado que nunca. E as familias senten con maior preocupación o ensino dos seus fillos e fillas, viven con máis interese a educación, a cultura e o saber. As súas condicións laborais, de ocio e de lecer, a penas teñen nada que ver coas de “antes”.

Claro que os nenos e nenas de hoxe teñen problemas, como os de tódalas épocas, distintos, sen dúbida, pero tamén é certo que contan coas mellores condicións para superalos, como nunca “antes” tiveran.

E con isto non quero dicir que o noso sistema educativo, os novos modelos de familia, laborais, a sociedade, a cultura, a sanidade... non sexan manifestamente mellorables. Claro que o son, porque outra educación é posible, como outro mundo tamén é necesario.

Pero descualificar á xuventude, demonizala, resaltar sempre o negativo ignorando ou silenciando os seus valores, ¿para que sirve?, ¿a que intereses responde?. ¿De que nos tranquiliza ?.

Somos precisamente os adultos os que deberiamos reflexionar máis sobre as nosas responsabilidades na incitación permanente ó consumo máis irracional dos menores, na superprotección extrema, meu santiño onde che poñerei, na promoción desmedida da cultura do éxito (famosos, estrelas, heroes...), da competitividade máxima por riba dos valores, no tratamento dos cativos como terminais de consumo, armarios cheos e corazóns baldeiros, no egoísmo e no individualismo exacerbado, pequenos budas, ou na presión constante por facelos individuos “súper”, evitándolles a máis mínima contariedade... e o non tamén educa...

Un bo mestre, unha boa mestra, necesitan influír positivamente no seu alumnado, porque como temos repetido tantas veces, os alumnos aprenden, sobre todo, dos profesores que aman. Debemos resaltar os seus avances, tratalos con afecto e cariño, a educación afectivo emocional -tan esquecida- o mellor antídoto contra da violencia. Mellorar a súa autoestima, corrixir as súas carencias, esperanzalos, suxerirlle metas acadables, en definitiva, acompañalos, como o guía do desfiladeiro...sen esquecer o non, a coherencia, as normas e os límites, por suposto.

Chegados a este punto lembro aquela fermosa historia que me contou Federico Mayor Zaragoza, a da nena que nunca vira o mar. O día en que -por fin- coa súa mestra veuse -cara a cara- coa inmensidade do mar, fascinada, perplexa, nerviosa, tirándolle da saia, exclamou: ¡ mestra, apréndeme a mirar !.

Somos os adultos os que temos que reflexionar sobre as nosas responsabilidades, e preguntarnos, escoitando á propia conciencia, si realmente estamos “ensinando a mirar” como debemos. Porque nesto, como en tantas outras cousas, por sorte, calquera tempo pasado, non foi mellor...